نفت زیر ساختی موثر در صنعت تایر

صنعت تایر، از صنایع مهم در زنجیره ارزش صنعت خودرو است. از آنجا که بیش از ۶۰ درصد از مواد اولیه صنعت تایر را مشتقات نفتی تشکیل می‌‏دهد، برخورداری از منابع نفتی در کشور، ایران را به یکی از مستعدترین کشور‌ها در صنعت تایر تبدیل کرده است.

به گزارش پارس تایر، بسیاری از زیرساخت ‏ها برای توسعه صنعت تایر در کشور وجود دارد، اما تاکنون از ظرفیت ‏های بالقوه این صنعت برای ایجاد جاذبه در سرمایه‏ گذاری‏‌های صنایع پایین دست نفت، پتروشیمی و تکمیل شدن زنجیره تولید در کشور استفاده نشده است.

امروزه برخی کشور‌های همجوار که از منابع نفتی برخوردار نبوده، گوی سبقت را در صنعت تایر از ایران ربوده ‏اند و در تولید و صادرات محصولات این صنعت پیشرو هستند.

اگر بخواهیم در صنعت تایر حرفی برای گفتن داشته باشیم و از کشور‌های دیگر عقب نمانیم بهتر است ارتباط دانشگاه و صنعت را پر رنگ‌تر کنیم.

چرا مواد تایر از خارج تامین شود؟

ضیاء تبار مدیر اداره تکنولوژی و تحقیقات کویرتایر یکی از شرکت‌های بزرگ تولید تایر کشور در گفتگو با خبرنگاران گفت: ۷۰ درصد مواد اولیه تایر از خارج تامین می‌شود، ۳۰ درصد آن مربوط به کائوچوی طبیعی که واردات آن اجتناب ناپذیر است؛ اما ۴۰ درصد باقی مانده را کائوچوی مصنوعی و سایر مواد شیمیایی تشکیل می‌دهند که می توان در داخل کشور تولید کرد.

برای بررسی بهتر این موضوع بهتر است اول بدانیم یک تایر از چه اجزایی تشکیل می‌شود.

اصلی‌ترین مواد تشکیل دهنده تایر کائوچو، دوده، نخ، سیم، محافظت کننده‌ها و سایر مواد شیمیایی هستند.

کائوچو

از نظر تهیه و فرآوری، کائوچو را به سه دسته تقسیم می‌کنند:
• کائوچوی طبیعی (Natural Rubber)
• کائوچوی مصنوعی (Synthetic Rubber)
• کائوچوی بازیافتی (Reclaim Rubber)

کائوچوی طبیعی از شیره درخت مخصوصی که در مناطق استوایی و کشور‌هایی نظیر مالزی و تایلند می‌روید، به دست می‌آید.

کائوچوی مصنوعی هم از مشتقات نفتی و محصول کارخانجات پتروشیمی است. از انواع کائوچوی مصنوعی می‌توان بوتادین رابر (BR) و استایرن بوتادین رابر (SBR) را نام برد.

دوده

اضافه کردن دوده به کائوچو باعث افزایش مقاومت سایشی تایر شده، خواص مکانیکی آن را بهبود می‌بخشد. ساختار کائوچو به گونه‌ای است که در بین مولکول‌های آن، فضا‌های خالی وجود دارد و دوده در این فضا‌ها قرار می‌گیرد. گاهی اوقات علاوه بر دوده از پرکننده‌های غیر دوده‌ای نظیر کربنات کلسیم یا کائولن نیز استفاده می‌شود.

نخ

بدنه اصلی تایر شامل لایه‌های نخی پوشش داده شده با آمیزه (خمیر) لاستیکی می‌باشد. جنس نخ‌ها نایلون، ریون یا پلی استر است. به مجموع لایه‌های نخی بکار رفته در تایر، منجید یا کارکاس گفته می‌شود. وظیفه لایه‌های نخی، تحمل فشار باد از داخل تایر و بار وارد شده به تایر از خارج است.

سیم

به منظور ایجاد استحکام کافی در بخشی از تایر که روی رینگ قرار می‌گیرد و طوقه (بید) نام دارد، از سیم‌های فولادی استفاده می‌شود. این سیم‌ها ضمن آنکه دارای پوشش مسی یا برنزی هستند توسط آمیزه لاستیکی نیز پوشش داده شده، پس از چند دور تابیده شدن، با مقطعی به شکل مربع یا ذوزنقه مجموعه سیم‌های طوقه را تشکیل می‌دهند.

همچنین در کمربند تایر‌های رادیال سیمی سواری و در لایه‌های تایر‌های باری تمام سیمی از سیم‌های فولادی با قطر و ضخامت مشخص استفاده می‌گردد.

محافظت کننده‌ها

اکسیژن و ازون موجود در هوا می‌توانند باعث تخریب و فرسایش اجزا تایر شود. برای مقابله با اثرات مضر این عوامل از مواد شیمیایی خاصی نظیر آنتی اکسیدان، موم‌ها و ضد اوزونانت‌ها در آمیزه لاستیکی استفاده می‌شود.

سایر عوامل شیمیایی

به منظور تولید و فرآوری بهتر و آسان‌تر آمیزه لاستیکی، در چرخه و مراحل مختلف فرایند تولید از مواد دیگری نظیر انواع روغن، شتاب‌دهنده‌ها، گوگرد (به عنوان عامل پخت) و… استفاده می‌شود.

اجزای تایر که در داخل کشور تولید می‌شود

ضیاء تبار مدیر اداره تکنولوژی و تحقیقات کویرتایر با بیان اینکه صد درصد طوقه (سیم) تایر، در داخل کشور تولید می‌شود، ادامه داد: در ساختار پرکننده‌ها نیز موادی مانند دوده در انواع مختلف در کشور تولید می‌شود.

آنچه نمی‌شود تولید کنیم

کائوچوی طبیعی از شیره درخت مخصوصی که فقط در مناطق استوایی و کشور‌هایی نظیر مالزی و تایلند می‌روید، به دست می‌آید.

تولید این ماده در ایران امکان پذیر نیست و همه کشو‌های پیشرفته دنیا در زمینه تایر هم این ماده را از جنوب شرق آسیا وارد می‌کنند.

بخش‌هایی از تایر که باید تولید کنیم

به گفته مدیر اداره تکنولوژی و تحقیقات شرکت کویرتایر از این بخش‌های تایر تنها کائوچوی طبیعی امکان تولید در کشور را ندارد و سایر بخش‌ها را می‌شود در کشور تولید کرد.

وی افزود: در بخش تولید نخ و الیاف تایر، کشور هنوز به بالندگی کامل نرسیده و بخشی از مواد اولیه آن از خارج تامین شده و بخش از کار‌ها در داخل کشور انجام می‌شود.

ضیاء تبار گفت: علاوه بر مواد شیمیایی مورد نیاز تایر که از خارج تامین می‌شود، بخشی از کائوچوی مصنوعی نیز که نیاز به تکنولوژی پیچیده تری دارد مثل کلروبیوتیل و sbr از خارج وارد می‌شود که امیدواریم به سمتی برویم که این مواد هم در داخل کشور تولید شود.

مخترعان بیرجندی تکنولوژی نانو را وارد صنعت تایر کردند

زوج جوان مخترع و عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی بیرجند در فراخوان کشوری چالش فناوری نانو با عنوان «کاهش نفوذپذیری هوا در آستر داخلی لاستیک خودرو»، شرکت می‌کنند و با ارائه طرح «جایگزینی بخشی از مواد پرکننده آستر داخلی تایر با نانو ساختار‌های رسی» موفق به کسب مقام اول در چالش بزرگ کشوری بهبود کیفیت لاستیک با فناوری نانو می‌شوند.

رونقی عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی بیرجند در این خصوص می‌گوید: در این چالش ۴۲ تیم تحقیقاتی از دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های مطرح کشور طرح‌های پیشنهادی خود را ارائه دادند.

پس از گذشت بیش از یک سال و نیم رقابت، طی چندین مرحله داوری و ارائه محصول مبتنی بر فناوری نانو، در نهایت موفق به اخذ رتبه اول این رقابت شدیم.

به گفته وی، در مرحله بعد سه تیم برگزیده، مجددا جهت تولید نمونه صنعتی لاستیک با یکدیگر به رقابت پرداختند که در این مرحله نیز تیم دانشگاه صنعتی بیرجند توانست نتایج بهتری نسبت به سایر تیم‌ها کسب کند.

استفاده از مواد نانو در ساخت اینرلاینر ۰.۳ از ضخامت ۱.۵ میلیمتری این لایه می‌کاهد که درحال حاضر تعدادی تایر با استفاده از فناوری نانو در تولید اینرلاینر تولید شده و درحال گذراندن تست‌های جاده‌ای هستند.

با تایید تست‌های جاده‌ای و آزمایشگاهی، این کارخانه در آینده‌ای نزدیک به‌عنوان نخستین تایرساز ایرانی موفق به تولید انواع لاستیک‌های رادیال سواری با استفاده از این فناوری می‌شود.

موفقیت ارتباط دانشگاه و صنعت در زمینه تایر

مدیر کار آفرینی و ارتباط با صنعت دانشگاه بیرجند می‌گوید: تا کنون تنها شرکت خصوصی در استان که با دانشگاه‌های بومی ارتباط گرفته کارخانه کویر تایر بوده است.

به گفته، ولی پور مطلق تا کنون ۲ قرار داد با این شرکت بسته شده که در بخش خدمات آزمایشگاهی، هموگرافی و پژوهش بوده است.

وی ادامه داد: در بخش پژوهش، طرح جایگزینی پخت IR با پخت معمولی در مرحله پخت تایر انجام شده است که در طی آن با کاهش زمان سپری شدن تایر در بخش پخت پرس ظرفیت تولید کارخانه افزایش می‌یابد.

ولی پور مطلق می‌گوید: صنعت تایر یک صنعت تخصصی است که اغلب مواد اولیه مورد نیاز و بخشی از خط تولید و فر آیند را ما می‌توانیم در دانشگاه تولید کنیم.

مدیر کار آفرینی و ارتباط با صنعت دانشگاه بیرجند افزود:ارتباط صنعت و دانشگاه باید متقابل باشد و یکی از دلایلی که صنعت از طرح‌های دانشگاه استفاده نمی‌کند نبود بودجه برای هزینه در بخش توسعه است.

ولی پور مطلق گفت:با توجه به فعالیت ۵۴ گروه آموزشی تجهیزات، آزمایشگاه و نیروی انسانی در دانشگاه بیرجند پتانسیل هر کار تحقیقاتی وجود دارد و تنها اعتماد بخش صنعتی را می‌طلبد.

معاون گروه شیمی دانشگاه بیرجند نیز در این زمینه گفت: ما آمادگی هر گونه همکاری با بخش صنعت و مخصوصا شرکت کویر تایر داریم.

با بررسی‌های انجام شده می‌توان گفت: ۷۰ درصد تایر را می‌توان در کشور تولید کرد که دانشگاه در این زمینه اعلام آمادگی کرده است و از طرفی صنعت نیز ارتباط بیشتر دانشگاه با این بخش را می‌خواهد.

شاید بتوان با هماهنگی بهتر صنعت و دانشگاه به زودی تایری ایرانی‌تر تولید کنیم./باشگاه خبرنگاران